Het goud van de farao’s

Goud fascineert de mens al duizenden jaren. Wanneer de mens voor het eerst goud vond en gebiologeerd raakte door dit glimmende edelmetaal, is niet precies bekend. Wat we wel weten is dat dit zeker 40.000 jaar vóór de jaartelling moet zijn geweest, omdat goud al is aangetroffen in grotten uit de oude steentijd. Zeker is ook dat mensen er meteen van onder de indruk raakten, wat blijkt uit de frequentie van de aangetroffen tekeningen en de vermeldingen in oude geschriften.

Het oude Egypte

Rond 3.000 jaar voor Christus speelde goud een voorname rol bij de bouw van Pyramides en in verschillende mythes. Zo werden de punten van de bekende Pyramides van Gizeh in Egypte van massief goud gemaakt en werden bijvoorbeeld landkaarten in goud uitgevoerd. In het oude Egypte werd goud als goddelijk beschouwd, en omdat farao’s een goddelijke status hadden, droegen zij uitsluitend gouden sieraden, die samen met hen in de graftombes werden begraven. Goud bezat namelijk de kracht om goddelijk leven, dus onsterfelijkheid te bewerkstelligen.
Een ongekend staaltje van vakmanschap uit het oude Egypte is nog steeds het gouden dodenmasker van farao Toetanchamon. In latere jaren gingen ook de ‘gewone’ mannen en vrouwen over tot het dragen van gouden sieraden. Zij droegen die niet alleen ter decoratie, maar het werd ook gezien als een middel dat het kwaad kon afweren. Behalve godenbeelden, waren ook delen van tempelwanden, de punten van obelisken en gereedschap dat gebruikt werd bij religieuze handelingen of ceremoniën, van goud gemaakt of met goud bekleed.

De herkomst van goud in Egypte

De kwartsaders in de bergen van de Arabische woestijn bevatten goud en waar deze aan de oppervlakte verschijnen, kunnen we zien dat deze al in de oude tijden werden bewerkt. In de buurt van Koptos bevond zich waarschijnlijk de eerste en misschien ook de oudste bron van Egyptisch goud. Men vond plaatsen waar goudbewerkers hebben geleefd in de Wadi Foachir, met de overblijfselen van ruim 1.300 hutten van arbeiders uit het Ptolemaeïsche tijdperk, van 332 tot 30 jaar voor Christus.
De allergrootste hoeveelheid aan goud kwam echter uit de bergen die meer zuidelijk lagen en geografisch gezien tot Nubië behoorden.

Plunderende grafrovers

De productie van goud en koper leverde de oude Egyptenaren veel economische voorspoed op. Een nieuwe bron van goud en zilver, werd het plunderen van graven. Graven werden opgeblazen of met hamers aan gruzelementen geslagen. Soms met behulp van ambtenaren die werden omgekocht, werd goud en zilver op grote schaal uit graven geroofd. Ondanks officiële onderzoeken en straffen, wisten grafrovers hun roversarbeid heel lang vol te houden. Uit een opgetekend verhaal van een steenhouwer uit het jaar ca. 1125 voor Christus, blijkt dat één enkele grafroof van het koningsgraf van Sobekemsaf (ca. 1663 voor Christus) een opbrengst kende van gouden, zilveren en bronzen voorwerpen, waaronder maar liefst 14,5 kilo goud.

En zelfs 3000 jaar later is grafroof nog steeds actueel. Toen de toeristen wegbleven na de bloedige protesten tegen de Egyptische dictator Moebarak in januari 2011, viel voor vele inwoners van Egypte ook hun bron van inkomsten weg. Daarom konden sommige inwoners van het dorpje el-Gubba de ‘maffia’ in de vorm van zogenaamde ingenieurs van het ministerie van Oudheden, niet weerstaan. Zij haalden dorpelingen over om te gaan graven in vermeende grafheuvels in de buurt van el-Gubba. Ook al kregen ze niet meer betaald dan slechts 4 euro per dag. Maar zoals iemand zich verontschuldigde: “Een man die verdrinkt, klampt zich zelfs aan een strohalm vast’.

Zichtbare schatten

God zij dank is niet alles verloren. Het vermoeden is dat er zich nog veel meer onontdekte graven bevinden, zoals in de Vallei der Koningen bij Luxor (voorheen Thebe). Mocht u ooit in de gelegenheid zijn het Museum der Egyptische oudheden in Caïro te bezoeken, zult u verbijsterd zijn door de werkelijk schitterend uitgevoerde sieraden, ornamenten, reliëfs, kunst- en gebruiksvoorwerpen die ons tot aan de dag van vandaag verbazen en onze ogen begerig doen glinsteren. In de loop van 2023 opent overigens een nieuw kolossaal en zeer indrukwekkend bouwwerk, het Grand Egyptian Museum (GEM) aan de rand van Caïro, vlak bij de piramides van Gizeh.

Goud. Ongetwijfeld zal dit edele metaal ook over duizend jaar de mensheid nog steeds weten te fascineren. Laten we hopen dat we in staat zullen zijn onze aardse schatten te preserveren voor de toekomstige generaties.